Southern Pinwheel - M83
M83 of “Southern Pinwheel Galaxy” is een balkspiraalstelsel in het sterrenbeeld Waterslang (Hydra), op een afstand van ongeveer 15 miljoen lichtjaar van de aarde en is één van de dichtstbijzijnde en helderste spiraalstelsels.
We zien dit sterrenstelsel langs boven (“face-on”), waardoor de spiraalarmen met diverse waterstofrijke HII-gebieden (rode structuren) duidelijk zichtbaar zijn.
M83 kreeg de bijnaam “Southern Pinwheel Galaxy” (Zuidelijke Windmolenstelsel) vanwege zijn prominente spiraalarmen, die het sterrenstelsel doen lijken op de bij ons bekendere Pinwheel Galaxy (M101, Windmolenstelsel), gelegen in de Grote Beer (Ursa Major).
Algemeen:
Object: Messier 83 (M83, NGC 5236)
Naam: Southern Pinwheel Galaxy (of Zuidelijk Windmolenstelsel)
Sterrenbeeld: Waterslang (Hydra)
Magnitude: 7,54
Schijnbare afmeting: 12'.9 x 11'.5
Afstand: 14,7 miljoen lichtjaar
Coördinaten:
• RA: 13h 37m 01s
• DEC: -29° 51' 57”
M83 is een enorm, zogenaamd "grand design" spiraalstelsel.
M83 is geclassificeerd als ergens tussen een gemiddeld en normaal balkspiraalstelsel met goed gevormde spiraalarmen, stofbanen, een centrale balk en een sterke kern... maar toch vol met vage, lichtzwakkere kenmerken.
Het beslaat een oppervlakte van 12,9 bij 11,5 boogminuten van de (schijnbare) hemel, wat overeenkomt met een diameter van ongeveer 55000 lichtjaar, of ongeveer de helft van de grootte van de Melkweg.
M83 ondergaat een snellere stervorming dan ons eigen Melkwegstelsel, en dat vooral in zijn kern.
De centrale balk van M83 strekt zich uit over meer dan een derde van de lengte van het sterrenstelsel.
De jongere generaties sterren vormen zich grotendeels in clusters aan de randen van de donkere stofbanen, de ruggengraat van de spiraalarmen. Deze jonge sterren, slechts een paar miljoen jaar oud, barsten uit hun stoffige cocons en produceren bellen van roodachtig gloeiend waterstofgas. Geleidelijk blazen de felle sterrenwind van de jonge sterren (stromen van geladen deeltjes) het gas weg, waardoor helderblauwe sterrenhopen zichtbaar worden. Deze sterren zijn ongeveer 1 miljoen tot 10 miljoen jaar oud. De oudere populaties van sterren zijn niet zo blauw. Een balk van sterren, gas en stof die door de kern van het sterrenstelsel snijdt, kan het grootste deel van de stergeboorte in de kern van het stelsel veroorzaken. De balk leidt materiaal naar het centrum van het stelsel, waar de meest actieve stervorming plaatsvindt. De helderste sterrenhopen bevinden zich langs een boog nabij de kern.
Het Zuidelijke Windmolenstelsel herbergt ongeveer 3000 sterrenhopen, waarvan sommige minder dan 5 miljoen jaar oud zijn.
In M83 werden de afgelopen eeuw ook zes supernova's gedetecteerd.
M83 bevindt zich in het centrum van een van de twee subgroepen binnen de Centaurus A/M83 Group, een nabijgelegen sterrenstelsels groep. Centaurus A staat in het midden van de andere subgroep. Deze worden soms geïdentificeerd als één groep, en soms als twee. De sterrenstelsels rond Centaurus A en de sterrenstelsels rond M83 bevinden zich echter fysiek dicht bij elkaar, en beide subgroepen lijken niet ten opzichte van elkaar te bewegen.
Hoe waar te nemen:
M83 bevindt zich in Waterslang (Hydra, afkorting Hya), een uitgestrekt sterrenbeeld aan de hemelevenaar: zie mapje onderaan voor de juiste locatie.
Vanwege de lage zuidelijke ligging van Messier 83 is het enigszins moeilijk te vinden op het noordelijk halfrond, ondanks zijn helderheid en grootte. Begin met het identificeren van Gamma of Pi Hydrae. Vanaf Gamma is het ongeveer een vuistbreedte ten noordwesten, van Pi ongeveer een vuistbreedte ten zuidwesten ervan.
Vanuit het noorden heb je minimaal een 3-4″-telescoop en een donkere hemel nodig, terwijl vanaf het zuidelijk halfrond het gemakkelijk kan worden gezien met een kleine verrekijker (bv. 8 x 50).
Opnames:
Opname bovenaan (& eerste hieronder) werd met behulp van de Planewave CDK24 telescoop (60cm) van Telescope Live in El Sauce Observatory (Chili) gemaakt.
Totale belichtingstijd was 480 minuten.
LRGB 14:12: 11: 11 subs van 600s met elk van de LRGB-filters.
Tweede opname van M83 onderaan werd met behulp van de ASA500N telescoop van Telescope Live in El Sauce Observatory (Chili) gemaakt voor de Volkssterrenwacht A Pien. (astrofotografie en spectroscopie werkgroep)
Totale belichtingstijd was 160 minuten. Combinatie van 8 x 300s subs met elk van de LRGB-filters.
Processing met Astro Pixel Processor, Photoshop CC (met AstroPanel V4.2 & Astronomy Tools plug-ins), Topaz Sharpen AI en Franzis Denoise Projects 3,0.
